Vanuit de Westerse filosofie zijn we gewend dat je medicatie nodig hebt om te herstellen van een ziekte. Inmiddels zien we ook een verschuiving naar preventieve maatregelen. Gelukkig worden er steeds vaker andere aspecten aangehaald die belangrijk zijn voor een gezond lichaam en krachtige geest: voeding, sport, slaap en rust. De hindoegeschriften, die al duizenden jaren oud zijn, bevatten kennis over het lichaam en geneeskunde op een andere wijze dan we gewend zijn: Ayurveda. Steeds vaker wordt de kennis uit deze alternatieve geneeswijze geprezen. In deze artikelreeks bespreken we wat Ayurveda is, de basiskennis over de dosha’s zodat je eenvoudig zelf een test kunt doen om te zien welke dosha je hebt en nog meer interessante kennis die jou gaan helpen in je dagelijks leven om gezond te leven en ziektes te vermijden.
Wat is Ayurveda?
Ayurveda is een levenswijze en een geneeskundig systeem die al zeker meer dan 5.000 jaren wordt beoefend door de mens en het wordt ook wel de oudste geneeskunst van de wereld genoemd. Als we Ayurveda willen begrijpen, dan is het belangrijk om te weten wat Ayurveda betekent. Ayurveda bestaat uit twee woorden Ayus en Veda. Ayus betekent het leven en Veda betekent kennis. Ayurveda leert ons dus de kennis over het leven en het leert ons hoe wij op een natuurlijke wijze gezond kunnen blijven.
De kennis en het geneeskundig systeem van de Ayurveda is afkomstig uit de Vedas. Hiervan is de Rig Veda een voorbeeld. In de Rig Veda staan ongeveer 2.000 manieren om ziektes te genezen door gebruik te maken van wortels, stengels en bladeren van planten. Helaas groeien tegenwoordig niet meer alle wortels, stengels en planten, maar de teksten over de Ayurveda behandelen meer dan alleen medicijnen. Er wordt ook geschreven over massages, speciale diëten en zelfs operaties (zoals het verwijderen van nierstenen). Dhanvantari wordt gezien als de grondlegger van de Ayurveda. Hij is degene die de kennis over Ayurveda geopenbaard heeft voor de mensheid.
Wat zijn de dosha's?
Volgens Ayurveda is ons lichaam opgebouwd uit de 5 elementen. Het hele universum, waar wij deel van uitmaken, is uit deze 5 elementen opgebouwd. Deze elementen zijn Akash (ether), Vayu (lucht), Agni (vuur), Jal (water) en Prithvi (aarde). De drie dosha’s (constituties) bestaan uit een samenstelling van deze elementen. Deze drie dosha's zijn: Vata (spreek uit Waat), Pitta (spreek uit Piet) en Kapha (spreek uit Kaf). De dosha Vata bestaat primair uit de elementen lucht en ether, de dosha Kapha uit de elementen aarde en water en de dosha Pitta uit de elementen vuur en water. Deze elementen en dosha's hebben hun eigen verhouding, structuur en plaats in je lichaam.
De natuur, oftewel Prakriti, is de “norm” van een persoon qua lichamelijke en geestelijke balans. Dit is de gezonde staat van Vata, Pitta en Kapha. Vikriti is de huidige staat van Vata, Pitta en Kapha. Deze twee staten kunnen van elkaar verschillen; hoe groter het verschil, des te meer kans op aandoeningen en ziekten. Wanneer de dosha’s in de juiste verhouding in het lichaam aanwezig zijn, dan functioneert je lichaam normaal en ben je niet ziek. Zijn de dosha’s niet in balans, dan kan het lichaam ziek worden. Een gespecialiseerd Ayurvedische arts kan aan de hand van je klachten bepalen welke dosha uit balans is. Wanneer dit duidelijk is, raadt de arts een bepaalde behandeling aan. Dat kan een geneesmiddel zijn, maar het is ook gebruikelijk dat de arts aanbevelingen doet om bepaald voedsel te eten of juist te vermijden. Wanneer de praktiti dosha bekend is, kunnen het persoonlijk dieet en de levensstijl volgens deze combinatie worden aangepast om zo een gezonde levensstijl te volgen. Elke persoon is uniek en heeft daardoor dus ook unieke voedingsbehoeften. Een combinatie van een juist dieet, lichaamsbeweging en levensstijl zorgen ervoor dat er niet te veel wordt afgeweken van de “norm” van de natuur. Zo wordt de gezondheid behouden.
Samadoshah Samagnischa Samadhatumalahkriyaah, Prasannaatmendriyamanah Swastha Iti Abhidheeyate. Degene wiens dosha (= bio energie), agni (= spijsverteringsvuur), dhatu (= weefsel) en mala (= uitscheidingsproduct) in balans zijn, en wiens aatma (= ziel), indriya (= zintuigen) en mann (= geest) vreugdevol zijn, is gezond. Sushruta Samhita, Sutrasthan, hoofdstuk 15, vers 10
Volgens de leer van de Ayurveda bepalen de dosha’s niet alleen je fysieke gesteldheid maar ook je karakter. Het karakter dat je hebt, kan worden versterkt of verzwakt als je bepaalde voeding tot je neemt die een bepaald dosha versterkt. Bepaalde eigenschappen kunnen worden gekoppeld aan de doshas, waardoor het belangrijk is om te weten wat voor voedsel je tot je neemt. Zo bevordert Vata bij normaal functioneren de concentratie, de spraak, de smaak en het proeven van je eten. Pitta draagt bij aan je geheugen en het denkvermogen. Daarnaast geeft het je huid zijn kleur. Pitta helpt vet, olie en andere zaken waarmee de huid wordt ingesmeerd op te nemen. Kapha maakt het voedsel vochtig dat in de maag terecht gekomen is en helpt het in stukjes te verdelen en houdt onze gewrichten stevig. In het volgende artikel zullen we uitgebreid stil staan bij de kenmerken van de drie doshas en het effect van onze voeding hierop.