Het hindoeïsme omvat religie, maar stipt ook andere onderwerpen aan die tot op heden in ons dagelijkse leven waardevol zijn. Een van die onderwerpen belichten we in dit artikel: de oorzaken van verdriet. Vroeg of laat krijgt elk mens met verdriet te maken als essentieel onderdeel van onze geestelijke leerweg in het leven. Dit artikel gaat in op de Yoga Sutra’s van Patanjali en hoe dit ons inzichten geeft in het ervaren en begrijpen van verdriet. Hierdoor zal het ons helpen met de verwerking van verdrietige situaties.
Dr. Patanjali
Patanjali schreef ongeveer 2000 jaar terug de Yoga Sutra’s. Hij gaf ons daarmee inzichten in hoe men zich door scholing, spirituele inspanning en geestelijke beheersing hogere niveaus van bewustzijn (en zelfs verlossing) kan bereiken. De wijsheid en lessen die hij ons meegeeft, helpen ons in het leven om spiritueel te groeien. Hij vertelt over waarden, hoe gelukzaligheid eruitziet, hoe de geest beheerst kan worden, over het achtvoudige pad van Raja Yoga en over de verlossing. Daarnaast behandelt hij vijf vormen van menselijk verdriet en hoe we daarmee kunnen omgaan
Pancha Klesha
अविद्यास्मितारागद्वेषाभिनिवेशाः पञ्च क्लेशाः॥३॥ Avidhya asmita raga dvesh abhiniveshaah panca kleshah Onwetendheid, ego, verlangen, afkeer en in leven willen blijven, zijn de vijf vormen van menselijk leed. Yoga Sutra, Hoofdstuk 2 vers 3
In hoofdstuk 2, vers 3 spreekt Patanjali over de Pancha Klesha's (Pancha = vijf, Klesha = vergif). Hiermee doelt Patanjali op de vijf oorzaken van het menselijk lijden: avidhya, asmita, raga, dvesha en abhinivesha.
Avidhya (onwetenheid)
अविद्या क्षेत्रमुत्तरेषाम् प्रसुप्ततनुविच्छिन्नोदाराणाम् ॥४॥ avidhya ksetram-uttarsam prasupta-tanu-vicchinna-udaranam ||4|| De bron van onwetendheid is de basis van waaruit de andere oorzaken rijzen, in de verschillende vormen: inactief, verzwakt of actief. अनित्याशुचिदुःखानात्मसु नित्यशुचिसुखात्मख्यातिरविद्या ॥५॥ anitya-asuci-duhkha-anatmasu nitya-suci-sukha-atma-khyatih avidhy ||5|| Onwetendheid is het aannemen als waarheid van de niet-eeuwige, onzuivere en pijnlijke en niet-zelve in plaats van de eeuwige, pure, gelukkige Aatma.
Avidhya is de eerste oorzaak die beschreven wordt. Avidhya (a = niet, vidhya = kennis), vertaalt zich naar onwaarheid of onwetendheid. Onwetendheid of het negeren van waarheid zijn brede termen. Indien wij niet begrijpen wat de waarheid is, kan dit verdriet veroorzaken. We accepteren dan de niet-waarheid voor waarheid. Bijvoorbeeld door het niet herkennen van wie wij daadwerkelijk zijn: het lichaam of de ziel? Of door het niet herkennen dat ons aardse leven en de illusies (maya) in onze wereld tijdelijk zijn.
De waarheid leren begrijpen is niet eenvoudig. Tegenwoordig wordt ook via de huidige media fake news en onwaarheden verspreid. Ook artikelen en foto's op social media worden voor waarheid aangezien, terwijl dat niet altijd zo is. Deze onwaarheden voor waarheid aanschouwen, kan zorgen voor verdriet.
Vidhya is zo belangrijk dat men zegt dat Avidhya ook deels de oorzaak is van de overige 4 kleshas.
Asmita (ego)
दृग्दर्शनशक्त्योरेकात्मतैवास्मिता ॥६॥ drg-darsana-saktyoh-eka-atmata-iva-asmita ||6|| De oorzaak egoïsme ontstaat door de vergissing van het oordelende verstand als het pure bewustzijn te zien.
Asmita gaat vaak over egoïsme en dit wordt dikwijls in verband gebracht met arrogantie: Me, Myself and I. Wij zijn ons dan niet bewust dat wij allemaal onderdeel zijn van een groter Goddelijk gebeuren hier op aarde. Wij zijn namelijk niet het lichaam, maar de ziel. Die voortdurende focus op alleen wat het ‘ik’ belangrijk vindt, zal leiden tot lijden.
In de huidige coronacrisis is ook duidelijk het verschil te zien tussen mensen die dienstbaar zijn in de zorg met gevaar voor eigen leven en mensen die het eigenbelang voorop stellen. Zij negeren de maatregelen, die helpen om deze pandemie te bestrijden voor een groter eigen voordeel. Dit egoïsme kan leiden tot verdriet.
Echter, egoïsme is meer dan alleen arrogantie. Egoïsme gaat ook over het herkennen van het ik en daarin het verschil zien met het lichaam en emoties. Men zegt vaak ‘ik ben moe’ of ‘ik ben verdrietig’ en gaan daarmee op in dat gevoel. Door op te gaan in onze emoties en de controle kwijt te raken, kunnen we anderen en onszelf raken. Zo komt het vaak voor dat we erg boos zijn geweest op iemand en achteraf spijt krijgen, omdat onze reactie wellicht niet helemaal correct was. Wanneer wij onze gedachtes en gevoelens waarnemen in plaats van beleven, brengen we minder schade aan ons leven en het leven om ons heen.
Raga (verlangens)
सुखानुशयी रागः ॥७॥ sukha-anusayi ragah ||7|| Gehechtheid is hetgeen dat plezier navolgt
Raga (verlangens) is de derde oorzaak van verdriet. Onze verlangens hechten ons aan datgene (waarvan we denken) waar we plezier aan hebben. Echter, plezier vinden in de dingen die gestuurd worden door onze geest zal nooit volledige voldoening kunnen geven. Het “echte” plezier kunnen we alleen in onszelf vinden aan de hand van een gebalanceerde en onthechte geest.
Het verlangen kan zich in diverse vormen uiten en ook leiden tot verslavingen. Het verlangen naar een mooier uiterlijk, naar een nieuwe vriendschap of betere relatie, naar geluk en rijkdom kan zelfs groter verdriet tot gevolg hebben dan alleen verdriet in onszelf. Bijvoorbeeld in het geval van de overconsumptie (het overmatig verbruik van natuurlijke grondstoffen vanwege de drang naar meer en betere voeding, producten en diensten), waardoor onze planeet beschadigd raakt en andere mensen uitgebuit worden met alle gevolgen van dien voor de volgende generaties.
Dit zijn allemaal vormen van hoe het focussen op wat ons plezier zou geven in het huidige moment, ons juist verdriet brengt op de langere termijn. We verliezen uit het oog wat we wél bezitten, door te focussen op wat we niet hebben.
Dvesha (afkeer)
दुःखानुशयी द्वेषः ॥८॥ duhkha-anusayi dvesah ||8|| Aversie is datgene dat zich afzet van onplezierigheid of pijn
Dvesha (afkeer) is de vierde oorzaak van verdriet. Het tegenovergestelde van verlangen, namelijk afkeer, zorgt ook voor verdriet. Wat we niet leuk vinden, dat gaan we immers uit de weg. Dit gaat echter niet altijd goed, want we kunnen nare situaties niet (voor) altijd uit de weg gaan. Ook aversie voor concrete zaken kan leed veroorzaken. Denk hierbij aan discriminatie en racisme. Wanneer er een afkeer is voor een bepaalde afkomst, religie, seksualiteit zorgt dat voor verdriet. Dit zien we terug in het verleden met de slavernij en apartheid, maar ook de vormen van discriminatie en racisme in het heden. Denk daarbij aan islamofobie, afkeer tegen LHBTI’ers en racisme.
Niet al het afkeer heeft impact op een groep of iemand anders, maar heeft wel impact (bewust of onbewust) op de persoon zelf. Daarom is het belangrijk om boven elke vorm van afkeer te staan.
Abhinivesha (in leven willen blijven)
स्वरस्वाहि विदुषोऽपि समारूढोऽभिनिवेशः ॥९॥ sva-rasa-vahi vidusah api sama-rudhah abhinivesah ||9|| Ook de geleerden kennen een liefde voor de voortzetting van het leven en de angst voor het einde daarvan.
Abhinivesha is de vijfde oorzaak van het lijden. Dit kennen we ook als ons survival instinct, of de wil om in leven te blijven en niet willen sterven. Aangezien de dood onvermijdelijk is, is verzet of angst tegen de dood een grote bron van lijden. We kunnen deze situatie namelijk niet uit de weg gaan.
Onze ziel is onsterfelijk. Door ons begrip te versterken in dat wij in werkelijkheid onze onsterfelijke ziel zijn, leren we hiermee omgaan. Het einde van dit fysieke leven is niet het einde. Maar omdat wij zo onszelf één voelen met het lichaam, voelen we angst om dit lichaam en deze wereld te verlaten. Het hindoeïsme leert ons het maximale te halen uit dit leven om vervolgens, wanneer de tijd verstreken is, de stap te maken naar een volgend station. Om het maximale eruit te halen, is het belangrijk om lichaam en geest gezond te houden. Ayurveda, yoga en meditatie zijn de tools daarvoor.
De oplossing
We hebben de materie van de Pancha Klesha’s behandeld. Door de vijf oorzaken van menselijk leed te begrijpen kunnen we onze geestelijke instelling of mindset veranderen. We kunnen ons focussen op het leven vanuit onze ziel en begrijpen dat aan ons fysieke bestaan een einde komt, maar niet aan ons geestelijke bestaan. We kunnen leren onze verlangens onder controle te houden, door begrip en toepassing van ook andere wijze lessen uit het hindoeïsme. De Yoga Sutra’s van Patanjali gaat in op hoe we met behulp van yoga deze problemen kunnen overstijgen. Het leven naar onze dharma leert ons hier ook een balans in te vinden. We kunnen leren om in moeilijke situaties door te zetten en deze niet uit de weg te gaan. Bhakti en kennis kan ons daarbij een steuntje in de rug geven.
Zo zorgt het hindoeïsme vanuit allerlei hoeken voor een gezond leven waarin wij allen kunnen groeien.
Comments