Vivah Panchami wordt gevierd ter ere van het huwelijk van Shri Raam en Sita Mata. Deze feestdag wordt in Nederland in mindere mate gevierd, maar vooral in bepaalde regio's in India en Nepal wordt deze dag groots gevierd. In dit artikel delen we het verhaal van Sita en Raam, hun huwelijksleven en hoe dit gevierd wordt.
Vivah betekent huwelijk en Panchami betekent de vijfde dag in de maankalender. Deze feestdag wordt zo genoemd, omdat het huwelijk van Sita en Raam plaats vond op de vijfde dag van de Shukla Paksha (wassende maan). Shri Raam is een incarnatie van Vishnu in het Treta tijdperk, met als doel demoon Ravan te verslaan. Tegelijkertijd is Sita toen als incarnatie van Lakshmi Mata de gemalin van Raam.
Het verhaal
Dasharath was de koning van Ayodhya en de vader van Raam, Bharat, Lakshman en Shatrughan. Allen waren intellectuele en sterke prinsen. Op een dag werd aan koning Dasharath door Maharishi Vishwamitra (een zeer gerespecteerde geleerde) gevraagd of zijn zonen Raam en Lakshman hem tijdens een yagna (ritueel) kon vergezellen en bewaken.
Raam en Lakshman volgde de geleerde rishi en beschermde hem tijdens zijn yagna. Hierna reisden ze samen naar Mithila (ligt in het huidige Nepal). Toen zij aankwamen, zagen ze dat de koning van Mithila, Janak, een svayamvar georganiseerd had om zijn dochter Sita te laten huwen. Een svayamvar is een ceremonie waarin de vrouw zelf haar man mag kiezen. Svayam betekent zelf en var betekent man. Er stond wel een uitdaging te wachten voor diegene die met Sita wilde trouwen. Namelijk het optillen van de Shiva Dhanush (een gigantische boog van Shiva) en deze aanspannen. Verschillende machtige koningen en prinsen werden uitgenodigd en kwamen hierop af. Ook Raam en Lakshman namen plaats in de zaal vergezeld door Vishwamitra. Raam en Sita ware elkaar de dag ervoor al tegen gekomen in de tuinen van het paleis, waar al een vonk van liefde oversloeg. Het lukte geen enkele koning of prins om de boog ook maar eens op te tillen. Met toestemming van Vishwamitra stapte Raam op de boog af. Hij toonde zijn respect aan de boog van Shiva en tilde het met gemak op. Tijdens het aanspannen kwam er zoveel kracht vrij waardoor de boog brak. In complete blijdschap bracht Sita een bloemenkrans om de nek van Raam en koos daarmee hem als haar echtgenoot. De dagen erna werden de voorbereidingen getroffen en kwamen ook koning Dasharath, de andere twee broers van Raam en een hele stoet aan familie, vrienden en burgers uit Ayodhya om samen het feest te vieren. Tijdens de grote huwelijksceremonie waren de broers van Raam, te weten Bharata, Lakshmana en Shatrughan, ook getrouwd met respectievelijk Mandavi, Urmila en Shuddhakirti. Dit verhaal komt uit de Ramayan geschreven door Tulsidas, genaamd de ShriRaamCharitaManas. In de Ramayan van Valmiki wordt het verhaal weer anders beschreven.
Hoe wordt Vivah Panchami gevierd? Zoals bij ieder ander feestdag wordt deze dag goed voorbereid. Op de dag zelf is het een groot feest met vele hindoes die het als een belangrijke en goede trouwdag zien. In de geboorteplaats van Shri Raam (Ayodhya, India) en in de geboorteplaats van Sita Mata (Janakpur, Nepal) wordt deze feestdag groots gevierd. Hier worden de mandirs gevuld met lichtjes en wordt het huwelijk in de vorm van een toneelstuk nagespeeld waar de murti’s (beelden) met mooie kleding en sieraden worden aangekleed. Op deze dag worden er door pandits Vivah Panchami Puja’s gedaan en wordt er eten geofferd dat hierna Prasad wordt. De toegewijden vasten op deze dag door bijvoorbeeld alleen fruit te eten en melk te drinken.
Er wordt gezegd dat het verrichten van een puja op de dag van Vivah Panchami kan helpen om eventuele problemen binnen je huwelijk of relatie te overwinnen en weg te nemen. Ook wordt gezegd dat het vereren van Shri Raam en Sita Mata op Vivah Panchami ervoor zorgt dat je een gezegend, voorspoedig en vrolijk leven zal leiden. Maar er wordt ook gezegd om juist niet op deze dag je dochter te laten uithuwelijken, vanwege de moeilijkheden die Sita en Raam mee maakten.
De liefde tussen Sita en Raam Tulsidas beschrijft in zijn versie van de Ramayan uitvoerig de eerste kennismaking tussen Raam en Sita in de tuinen van het paleis als liefde op het eerste gezicht. Het huwelijk wordt ook uitgebreid beschreven in het hoofdstuk Bala Kanda. Na het huwelijk vertrekt Sita naar Ayodhya om samen met Raam de nieuwe koning en koningin van Ayodhya te worden wanneer zijn vader zal aftreden of zal komen te overlijden. Maar Raam wordt 14 jaar verbannen naar het bos door een gemene streek van zijn stiefmoeder. Uit liefde vraagt Sita aan Raam om mee te gaan. Ook Lakshman gaat vrijwillig mee vanwege zijn trouw aan zijn geliefde broer. Tijdens deze ballingschap wordt Sita gegijzeld door demoon Ravan. Na een helse zoektocht komt Raam aan op Lanka, verslaat dan Ravan en bevrijdt zijn geliefde Sita die ten alle tijd trouw aan Raam is geweest. Terug in Ayodhya en nadat hen bekend werd dat zijn vader Dasharath is overleden, worden Raam en Sita koning en koningin van Ayodhya. In de Ramayan van Valmiki wordt het vervolg verteld. Ondanks de vrede in het land, merkten zij dat onder de bevolking onrust heerste vanwege het verhaal dat Sita een lange tijd gegijzeld was en dus verbleef bij demonenkoning Ravan. Er werd getwijfeld of zij wel trouw was gebleven aan koning Raam tijdens haar gevangenschap. Vanwege de onrust in de samenleving besloot koning Raam dat Sita afgezonderd in het bos zou gaan leven in een verblijf bij Valmiki (een geleerde en ook de schrijver van de oorspronkelijke versie van de Ramayan). In de Valmiki Ramayan wordt beschreven dat dit zou gebeuren vanwege een vloek die Vishnu in een eerder tijdperk van Brighu ontving. In dit verblijf werden Luv en Kush geboren. Luv en Kush betraden als jonge pubers het paleis en confronteerden de koning en de bevolking met het feit dat Sita onschuldig was en als een koningin een zeer ongelukkig leven leidde. De bevolking schaamde zich, maar in plaats van terug te keren naast Raam op de troon, nam Sita de beslissing om bij Bhoomi Mata (Moeder Aarde) terug te keren.
Je kunt je afvragen in hoeverre Raam en Sita een gelukkig huwelijk hebben gehad. Zij zijn niet op aarde gekomen voor het aardse geluk maar met een doel om de vrede op de wereld te herstellen en daarbij ook de mensheid te laten zien wat Dharma is. Het vertrouwen tussen Sita en Raam en de band die zij hadden met elkaar was van begin tot eind onomstreden. Juist door deze verdrietige omstandigheden mee te maken, laten ze ons zien dat het leven geen sprookje is. Het meemaken van onrecht, familiedrama en verdriet zijn onderdeel van het leven. Sita en Raam laten daarin zien dat onder andere vertrouwen in elkaar en verbinding met elkaar belangrijke eigenschappen zijn in een huwelijk. Vanwege een vloek die Vishnu ontving, is het leven van Sita en Raam geen gelukkig leven geweest zoals je zou verwachten. Maar desondanks hebben zij gehandeld naar hun Dharma, de mensheid veel kennis kunnen geven waarmee wij vandaag de dag nog vele wijze lessen kunnen meenemen in ons dagelijks leven.