In dit artikel bespreken we een aantal voorbeelden of passages uit de Ramayana en Bhagavad Gita ter lering over Dharma.
Ramayana (hogere en lagere dharma)
In de Ramayana wordt Dharma meerdere keren als hoofdthema gebruikt als basis van ons handelen. Toen koning Dasrath zijn geliefde zoon vanwege zijn belofte naar het bos moest sturen, deed hij dit omwille van het volgen van de Dharma. Hiermee wordt geïllustreerd dat het zijn hoogste Dharma was om een gegeven woord (belofte) niet te verbreken en dat deze zelfs met pijn in het hart gevolgd dient te worden. Het spreekt voor zich dat deze normen en waarden in onze hedendaagse samenleving al aanwezig zijn, maar het kiezen van de juiste handelingen in lijn van de Dharma is niet altijd even makkelijk. In de Ramayana zijn hier talloze voorbeelden van.
Shri Rama besloot, ondanks zijn liefde voor Sita Mata, haar te verbannen om de vrede en het recht in zijn rijk te bewaken. Onder de burgers was er namelijk onvoldoende bewijs dat Sita Mata rein was gebleven na haar gijzeling en gevangenschap bij demoon Ravana. Desondanks wist Shri Rama zeker dat Sita Mata de puurheid zelve was. Het was zijn Dharma, en daarmee zijn hoogste taak, om het koninkrijk in vrede te houden. Dit stond boven zijn Dharma naar zijn familie toe en dus nam hij het besluit om haar te verbannen. Men kan een oneindige discussie voeren op basis van de kennis die wij bezitten of dit de juist keuze is of niet. Voor ons zou dat een Dharma Sankat zijn: een situatie waarin het voor ons onduidelijk is wat de juiste keuze is op het pad van Dharma.
We zijn snel geneigd om een situatie in onze eigen voordeel te interpreteren en om ons zodoende uit de situatie te praten. Zo zal een dief kunnen zeggen dat hij moet stelen, omdat hij anders niet kan overleven en zal een fraudeur zeggen dat de rijken en/of de overheid onrechtmatig zijn. Echter, dit handelen is juist niet gebaseerd op Dharma, maar op basis van een eenzijdige interpretatie van de situatie, waarop vervolgens een bepaalde actie/handeling wordt genomen. Objectief gezien zijn dit acties op basis van adharma (stelen is onjuist, frauderen is onjuist).
Wij stellen continue de kritische vraag, maar Shri Rama of Shri Krishna volbrachten hun handelingen op basis van Dharma. Houdt er rekening mee dat wij niet altijd in staat zijn om de juiste kennis te hebben om deze vragen goed te kunnen beantwoorden. Dit neemt niet weg dat de vraag gesteld mag worden en een dialoog te voeren waarmee nieuwe inzichten en kennis verkregen worden.
In dit filmpje wordt een vraag gesteld aan een geleerde: wat is Dharma Sankat en hoe kunnen we daarmee om gaan?
Bhagvad Gita
In de Bhagavad Gita verkeert Arjuna ook in Dharma Sankat. Hij twijfelde of hij wel de juiste keuze maakte om tegen zijn dierbare familie te vechten. De Bhagavad Gita begint de eerste vers met het eerste woord: “Dharmakshetre” (het slagveld van de Dharma). Shri Krishna legt Arjuna uit wat Dharma is. Dharma beschermt diegene, die de Dharma beschermt. Een van de meest bekende verzen van Shri Krishna, namelijk die van zijn incarnaties op aarde, bevat ook Dharma. Alleen wanneer de Dharma op aarde in onbalans is, dan zal ik op aarde incarneren om de balans van de Dharma te herstellen. Zo belangrijk is Dharma voor de balans van de mensheid en het universum. Hoofdstuk 4, vers 7:
यदा यदा हि धर्मस्य ग्लानिर्भवति भारत | अभ्युत्थानमधर्मस्य तदात्मानं सृजाम्यहम् || yada yada hi dharmasya glanir bhavati bharata abhyutthanam adharmasya tadatmanam srijamyaham Wanneer er een daling van gerechtigheid (Dharma) is en een stijging van ongerechtigdheid (adharma), in die tijd zal ikzelf manifesteren op aarde, O Arjun. Bhagavad Gita 4.7
Shri Krishna antwoordt dat zijn Dharma niet in de boeken staat, maar dat naast de informatie over Dharma die wel in de boeken staat, elke persoon een eigen svadharma heeft. Deze wijze uitspraak moeten we niet te makkelijk tot ons nemen, maar vooral bekijken in het kader van de eerdere uitleg in het vorige artikel: Dharma wordt gevormd op basis van Varnas, Asramas, Gunas en Svadharma. Wat de juiste keuze is in Dharma Sankat, bepaalt iedereen voor zichzelf door goed te luisteren naar zijn Dharma vanuit zijn ziel en zonder onwetendheid, slechte bedoelingen en andere negatieve invloeden. Door het verkrijgen van kennis over Dharma kan men de juiste keuze voor zichzelf maken. Het in stand houden van Dharma en het nakomen van onze verantwoordelijkheden, kan leiden tot verdriet en pijn. Echter, daar moeten wij niet angstig van worden, zoals Arjuna dat eerst wel voelde. Welke lessen trek jij uit deze delen van de Ramayana en Bhagavad Gita? Wat was voor jou een Dharma Sankat moment? En als je erop terugkijkt, heb je zo goed mogelijk vanuit jouw Dharma gehandeld of maakte de situatie het moeilijk voor jou om dat te kunnen? Hoe kun je dat voor jezelf verbeteren indien je weer in een Dharma Sankat terecht komt?
Hiermee sluiten we het onderdeel Dharma af. Er valt nog veel te vertellen over Dharma en dat zal vast nog aan bod komen in onze moderne hindoeïsme artikelen. Het volgende onderwerp onder onze fundamenten is Bhakti.