Smriti geschriften: Sutra's, Ithihas, Purans en meer

De Smriti-geschriften bieden een diepgaand inzicht in de morele, filosofische en culturele onderdelen van het hindoeïsme. Onder deze waardevolle geschriften bevinden zich enkele van de meest verheven en betekenisvolle werken, waaronder de epische verhalen Ramayan en Mahabharat, de filosofische Sutra's, diverse Shastra's en nog veel meer. Deze teksten bevatten de essentie van het hindoeïsme en tegelijk morele lessen die vandaag de dag nog van toepassing zijn. In dit artikel zullen we je kennis laten maken met deze geschriften.

Sutra's

Het woord Sutra betekent letterlijk “draad” — het zijn korte, beknopte uitspraken die samen een systeem van kennis vormen, net als kralen aan een draad. Sūtra’s zijn extreem compact geschreven — vaak slechts een paar woorden lang — zodat ze makkelijk te onthouden waren in een tijd zonder schriftelijke notities. Ze bevatten de essentie van een leer, bedoeld om mondeling toegelicht te worden door een leraar (guru). Deze vorm werd gebruikt om uiteenlopende kennisgebieden vast te leggen, zoals de Yoga Sutra van Patanjali (spirituele discipline), de Nyaya Sutra (logica) en de Kama Sutra van Vatsyayana (de leer van liefde en menselijke relaties). Kortom, een Sutra is niet de leer zelf, maar de beknopte vorm waarin die leer wordt geordend en doorgegeven. De Sutra’s binnen de Smriti zijn handleidingen die de kennis van de Veda’s en dharma toepassen in het dagelijks leven. Ze zijn bedoeld voor studenten, priesters en gezinnen.

Er zijn drie hoofdgroepen:

• Shrauta Sutra’s – uitleg van vedische rituelen (offerrituelen).

• Grihya Sutra’s – richtlijnen voor huiselijke rituelen zoals huwelijk, naamgeving, en offerandes in huis.

• Dharma Sutra’s – regels over gedrag, recht, opvoeding, en plichten. De Dharma Sutra’s zijn bijzonder belangrijk, want daaruit groeiden later de Dharma Shastra’s zoals de Manu Smriti en Yajnavalkya Smriti.

De Shrauta Sutra’s beschrijven grote Vedische rituelen (yajna’s) die uitgevoerd worden volgens de Veda’s, meestal door priesters in tempels of bij koninklijke ceremonies. Ze leggen stap voor stap uit hoe offers gebracht worden aan de goden — inclusief de precieze mantra’s, materialen en handelingen. Voorbeelden zijn de Agnishtoma (vuurceremonie) en Somayajna (ritueel met het soma-sap).

De Grihya Sutra’s zijn belangrijke teksten binnen de hindoe-traditie en geven gedetailleerde richtlijnen voor huiselijke rituelen en sociale ceremonies. Ze zijn toegeschreven aan verschillende wijzen (rishi’s) en beschrijven rituelen die het dagelijks leven doordringen, zoals huwelijksceremonies, vruchtbaarheidsrituelen en rituelen voor belangrijke levensfasen. De teksten leggen uit hoe deze rituelen correct uitgevoerd moeten worden, inclusief de juiste mantra’s, handelingen en symbolische betekenis. De Grihya Sutra’s helpen hindoes om hun culturele en religieuze tradities in het gezin te behouden en dragen bij aan spirituele groei en sociale verbondenheid binnen de gemeenschap.

De Dharma Sutra's gaan over gedrag, ethiek en maatschappelijke plichten (dharma). Ze leggen uit hoe een mens zich hoort te gedragen binnen gezin, samenleving en religie.

De Dharma Sutra’s vormen de voorloper van de Dharma Shastra’s.

Onder de vele Sutra’s uit het hindoeïsme behoren de Apastamba-, Baudhayana-, Vasistha-, Gautama- en Gobhila-Sutras tot de bekendste. Deze klassieke teksten behandelen samen de drie belangrijkste gebieden van religieus en sociaal leven: Dharma Sutra, Shrauta Sutra en Grhya Sutra. Door deze drie onderwerpen te behandelen, bieden deze Sutra’s een volledig overzicht van zowel persoonlijk als maatschappelijk religieus handelen.

Hieronder een aantal bekende Dharma Sutra's:

• Apastamba Dharma Sutra – Toegeschreven aan de wijze Apastamba; behandelt rituelen, sociale regels, en plichten van huishouders.

• Baudhayana Dharma Sutra – Behandelt huwelijk, familieverplichtingen, ceremonies en ethische richtlijnen.

• Vasistha Dharma Sutra – Richt zich op moreel gedrag, sociale plichten en rituelen.

• Haritiya Dharma Sutra – Bevat regels voor dagelijks leven en offerpraktijken.

• Gautama Dharma Sutra – Richt zich op recht, plichten en rituelen, vaak met nadruk op juridisch handelen.

Overige Sutra's

Naast de 3 hoofdgroepen van Sutra's, zijn er nog 3 andere bekende Sutra's: Nyaya Sutra’s, Yoga Sutra’s en de Kama Sutra.

De Nyaya Sutra is een zelfstandige filosofische tekst die onderdeel is van de Nyaya Darsana, een van de zes klassieke Indiase filosofische scholen. Geschreven door Gautama (Aksapada), behandelt het systematisch logica, kennisleer en redeneren, en legt het uit hoe we betrouwbare kennis van de werkelijkheid kunnen verkrijgen. In tegenstelling tot teksten zoals de Shulba Sutra (kennis over wiskunde en geometrie), die onderdeel zijn van de Shrauta Sutra’s en dus verbonden zijn met rituelen en de Vedanga Kalpa, staat de Nyaya Sutra volledig op zichzelf. Het is geen hulpmiddel voor rituelen of Veda’s, maar een zelfstandig systeem van filosofische en wetenschappelijke kennis, gericht op het correct denken, bewijsvoering en het begrijpen van waarheid.

De Yoga Sutra’s van Patanjali behoren ook tot de Smriti-literatuur onder de yogashashtra's Ze behandelen de systematische beoefening van yoga, bewustzijn, en het pad naar bevrijding (moksha). Ze bestaan uit 195 korte Sutra’s die de 8 stappen van yoga (Ashtanga Yoga) uitleggen. Ook behandelde Patanjali de Pancha Kleshas, deze hebben we toegelicht in dit artikel: De Pancha Klesha's, de vijf oorzaken van verdriet

De Kama Sutra van Vatsyayana behoort tot de Kama Shastra’s — een latere ontwikkeling binnen de Sutra-traditie. Waar de Dharma Sutra’s het ethische leven ordenen en de Artha Shastra’s het politieke en economische leven, richt de Kama Sutra zich op het esthetische en relationele leven: liefde, relaties, kunst van communicatie, harmonie tussen partners.

Het woord kama betekent niet alleen lichamelijke liefde, maar verwijst breder naar genot, schoonheid, kunst van het samenleven en emotioneel welzijn. De Kama Sutra is dus geen erotisch boek, zoals in het Westen vaak gedacht wordt, maar een filosofische en sociale gids over relaties, huwelijk, liefde, harmonie tussen partners en het cultiveren van verfijnde levensvreugde (kama) — waar seksuele handelingen onderdeel zijn van de menselijke relatie en in balans staan met emotionele en spirituele verbondenheid.

Binnen de bredere context van de Sutra’s hoort de Kama Sutra bij de groep van menselijke doelen (purusartha’s): dharma (ethiek), artha (welvaart), kama (liefde en genot) en moksa (spirituele bevrijding). De tekst helpt mensen een gebalanceerd en bewust leven te leiden waarin zintuiglijk genot, morele waarden en spirituele groei elkaar aanvullen.

Shastra's

In de Vedische filosofie zijn er vier doelen van het menselijk leven (Purusartha), die samen het pad naar een evenwichtig en zinvol bestaan vormen:

1. Dharma – juist handelen, morele plicht, leven in harmonie met kosmische orde.

2. Artha – welvaart, materiële zekerheid, goed bestuur en werk.

3. Kama – plezier, liefde, schoonheid, emotioneel welzijn.

4. Moksa – bevrijding, spirituele vrijheid, inzicht in het ware Zelf.

De Purusartha’s zijn de doelen van het leven, de Shastra’s zijn de gidsen die tonen hoe je die doelen bereikt zodat een mens zowel materieel als spiritueel in balans leeft.

In de Indiase traditie zijn Shastra's verhandelingen of disciplines die systematisch kennis over een bepaald gebied geven. Ze worden vaak geordend naar de vier doelen van het leven, de purusharthas: Dharma of morele en maatschappelijke regels, Artha of rijkdom, bestuur en economie, Kama of plezier, liefde en esthetiek, en Moksha of spirituele bevrijding. Bijbehorende Shastras zijn bijvoorbeeld Dharmashastra voor ethiek en sociale orde, Arthashastra voor politiek en economie, Kamashastra voor menselijke relaties en genot, en Mokshashastra of Jnana Shastra voor spirituele kennis en bevrijding. Daarnaast zijn er Shastras die specifieke vakgebieden behandelen, zoals Shilpashastra voor bouwkunst en beeldhouwkunst, Ayurvedashastra voor geneeskunde, Sangeetashastra voor muziek en zang, en Yogashastra voor lichamelijke en geestelijke discipline. Zo vormen de Shastras samen een uitgebreid kader voor het leven, van praktisch handelen tot spiritueel inzicht.

Dharma Shastra's

De Dharma Shastra's zijn oude teksten die uitleggen hoe je een goed leven kunt leiden. Ze geven richtlijnen over wat je kunt doen als kind, student, ouder of oudere, en hoe je respectvol met anderen omgaat. Ook vertellen ze over rituelen, feestdagen en de verantwoordelijkheden in gezin en samenleving.

De bekendste Dharma Shastras zijn:

Manusmriti – één van de oudste teksten over plichten en regels in het dagelijks leven.

Yajnavalkya Smriti – legt wetten, rituelen en ethiek overzichtelijk uit.

Narada Smriti – vooral gericht op rechtvaardigheid en regels voor samenleven.

Vishnu Smriti – combineert ethiek, rituelen en sociale regels.

Kortom, de Dharma Shastra's helpen je te begrijpen wat het betekent om eerlijk, verantwoordelijk en respectvol te leven, zowel naar jezelf als naar anderen toe. We belichten de Manusmriti en de Yajnavalkya Smriti hieronder.

• Manusmriti, het Wetboek van Manu, is een eeuwenoude hindoe tekst die ethische richtlijnen biedt voor sociaal gedrag. Het adresseert rechtvaardigheid, moraliteit en individuele plichten in de samenleving. De tekst belicht normen voor gedrag, straffen en deugdzame levenswijzen, waarbij het een diepgaande inkijk biedt in het sociaal aspect volgens hindoe normen. Manusmriti blijft van historisch en cultureel belang, waarbij het een gids vormt voor morele en sociale verantwoordelijkheden, gepaard met discussie over interpretaties en moderniteit. Eén van de bekendste en meest geciteerde delen gaat over de 10 richtlijnen of regels van Dharma. Deze worden soms de “Dasa Dharma” genoemd: Waarheid spreken, geweldloosheid, niet stelen, zuiver leven, respect voor ouders en leraren, zelfbeheersing, rechtvaardigheid en eerlijkheid, gastvrijheid, vergevingsgezindheid en meditatie en spirituele oefening.

• Yajnavalkya Smriti, toegeschreven aan Rishi Yajnavalkya, is een juridisch geschrift dat een breed scala aan onderwerpen beslaat, waaronder burgerlijk recht, strafrecht en ethiek. Deze tekst biedt gedetailleerde richtlijnen voor het leiden van een dharmisch, moreel en deugdzaam bestaan. Het bevat voorschriften voor sociale interacties, huwelijk, eigendomsrechten en morele plichten. Yajnavalkya Smriti draagt bij aan de hindoe juridische traditie en benadrukt het belang van ethiek in het dagelijks leven. Het blijft een waardevolle bron voor het begrijpen van de sociale en ethische normen die in de hindoe samenleving worden gehandhaafd. 

Artha Shastra's

Artha Shastra's belicht de economie, bestuur en politiek als essentiële facetten van de hindoeleer. Deze bevat gedetailleerde principes voor goed bestuur, economisch beheer en politieke strategieën. Artha Shastra biedt inzichten in staatsmanschap, administratie en het handhaven van sociale orde. Met aandacht voor diplomatie, belastingen en rechtssystemen, fungeert Artha Shastra als een tijdloze gids voor effectief bestuur en economische stabiliteit, waarbij het de fundamenten legt voor politiek en economisch denken binnen de hindoe traditie.

Itihasas 

De Itihasas zijn de grote epische verhalen van het hindoeïsme: de Ramayan en de Mahabharat. Het woord Itihasa betekent letterlijk “zo is het gebeurd”, wat aangeeft dat deze verhalen worden gezien als gebeurtenissen uit het verleden met diepe morele en spirituele betekenis.

• Ramayan, geschreven door Maharishi Valmiki in het Sanskrit, is een belangrijk hindoe-episch gedicht (epos) dat het meeslepende verhaal vertelt van Shri Raam, zijn echtgenote Sita en de toegewijde metgezel Hanuman. Later hebben ook andere schrijvers het verhaal herschreven, zoals Tulsidas, wiens versie bekendstaat als de Shri Raam Charitamanas. Ongeacht de schrijver, bevat dit verhaal diepgaande thema's zoals deugd, rechtvaardigheid en trouw. Het beschrijft de avonturen, morele dilemma's en heldendaden van Shri Raam tijdens zijn zoektocht naar Sita Mata, die door de demonische koning Ravan was ontvoerd. De Ramayan is een bron van inspiratie en bevat morele lessen, die vandaag de dag nog van toepassing zijn. 

• Mahabharat, een episch meesterwerk geschreven door Veda Vyasa, vertelt het verhaal van de strijd tussen de Kauravs en Pandavs. Dit uitgebreide epos bevat ook de verlichtende Shrimad Bhagavad Gita, een dialoog tussen Arjun en Shri Krishna. De Gita behandelt diepgaande morele dilemma's en de plichten van het leven, met universele wijsheden over rechtvaardigheid, karma en devotie.

Purans

De Purans zijn oude hindoeïstische geschriften die verhalen, legendes en wijsheid bevatten. Ze gaan over goden en godinnen, helden, kosmos, schepping, dharma en rituelen. Ze leggen moeilijke ideeën van de Veda’s op een begrijpelijke manier uit, vaak in de vorm van verhalen en geven ze richtlijnen voor dagelijks leven en spirituele oefening. De Purans zijn bedoeld om mensen te inspireren en te helpen dharma te begrijpen, zelfs als ze geen uitgebreide kennis van de Veda’s hebben. Er zijn achttien Maha Purans, elk met zijn eigen specifieke inhoud en focus en achttien Upa Purans. De 18 Maha Purans (grote Purans) zijn de bekendste en worden gezien als de belangrijkste, omdat ze het meest uitgebreid zijn en een volledige visie op het universum, dharma en spiritualiteit geven. Hier zijn de achttien Maha Purans met een korte beschrijving:

• Vishnu Puran: Behandelt de verering van Shri Vishnu en beschrijft hoe hij telkens opnieuw op aarde verschijnt (zijn avatars, zoals Raam en Krishna) om het goede te beschermen en het kwade te verslaan. De tekst legt ook uit hoe de wereld is ontstaan, hoe de tijd zich herhaalt in cycli, en hoe mensen volgens dharma kunnen leven.

• Shiva Puran: Is gewijd aan de verering van Shri Shiva en bevat verhalen over zijn levenscyclus, zijn macht, huwelijken met Sati en Parvati, en de betekenis van de Shiva Linga.

• Bhagavat Puran: Ook bekend als Shrimad Bhagavatam, vertelt het verhaal van Shri Krishna en benadrukt bhakti (devotie) als een pad naar verlossing. 

• Narad Puran: Bevat leringen over moraal, rituelen, muziek, en spirituele kennis, verteld door de wijze Narada. 

• Padma Puran: Gaat over schepping, kosmologie, pelgrimsplekken en de lof van Shri Vishnu en Devi Lakshmi.

• Brahma Vaivarta Purana: Richt zich op de relatie tussen Krishna en Radha en de schepping van de wereld.

• Agni Puran: Gaat over kosmologie, rituelen, medicijnen, grammatica, en krijgskunst; een encyclopedische tekst.

• Brahma Puran: Richt zich op de verering van Brahma en beschrijft de schepping van het universum, de geografie van Bharata (India) en verhalen over tempels en heilige plaatsen.

• Brahmand Puran: Beschrijft de structuur van het universum en bevat de bekende Lalita Sahasranama (de duizend namen van Devi).

• Bhavishya Puran: Letterlijk “de Purana van de toekomst”; bevat profetieën, maar ook verhalen over koningen en rituelen.

• Garud Puran: Verteld door Garuda aan Vishnu; behandelt rituelen rond de dood, het hiernamaals en ethiek.

• Kurma Puran: Beschrijft Vishnu’s Kurma-avatar (schildpad) en bevat leringen over dharma, yoga en verering.

• Varah Puran: Vertelt over Vishnu’s Varaha-avatar (zwijnvorm) en over pelgrimsplekken en rituelen. 

• Vaman Puran: Richt zich op Vishnu’s Vamana-avatar (dwergvorm) en bevat verhalen over zijn incarnaties.

• Matsya Puran: Beschrijft Vishnu’s Matsya-avatar (visvorm) en behandelt kosmologie en bouw van tempels.

• Linga Puran: Verklaart de oorsprong en betekenis van de Shiva Linga en verhalen over Shiva’s scheppende kracht.

• Markandeya Puran: Bekend om het Durga Saptashati-gedeelte, waarin het gevecht van Devi Durga tegen Mahishasura wordt beschreven

• Skanda Puran: De grootste Purana; gewijd aan Skanda (Kartikeya), zoon van Shiva, met verhalen over pelgrimsoorden en morele lessen.

  
  

Samhita 

Het woord Samhita betekent letterlijk “verzameling”. Binnen de Smriti verwijst dit naar verzamelingen van hymnen, regels of verzen die een bepaald onderwerp praktisch beschrijven — bijvoorbeeld rituelen, gebeden of religieuze handelingen. In de Shruti zijn de Samhita’s de delen van de Veda’s zelf (zoals Rigveda Samhita). In de Smriti-context wordt het woord soms breder gebruikt voor verzamelingen van religieuze regels of liederen die gebaseerd zijn op de Veda’s, maar niet zelf openbaring zijn.

Bekende Samhita’s in de Smriti-traditie zijn:

• Vaikhanasa Samhita – Beschrijft rituelen en tempelverering van Vishnu, vooral in Zuid-India (Vaikhanasa-traditie).

• Pancharatra Samhita’s – Een verzameling van meer dan 100 teksten over Vishnu-bhakti, tempelrituelen en yoga. De bekendste zijn:

  • Isvara Samhita

  • Pauskara Samhita

  • Satvata Samhita

  • Ahirbudhnya Samhita

• Shaiva Samhita – Een tekst over de verering van Shiva, yoga, en spirituele praktijk.

• Devi Samhita – Een tekst die verhalen over de godin (Devi) vertelt en de kracht van Shakti uitlegt.

• Parashara Samhita – Bevat richtlijnen over dharma, astrologie en morele regels volgens de wijze Parashara.

Upa Veda 

De Upa Veda's hebben we beknopt benoemd in het vorige artikel en uitgelegd dat deze niet onder de Shruti's vallen maar onder de Smriti's. De Upa Veda's spelen een belangrijke rol in de toepassing van de kennis die in de hoofd-Veda's wordt gepresenteerd, door praktische en filosofische inzichten te bieden die een integraal onderdeel vormen van het dagelijks leven. Ze zijn fundamenteel voor de hindoeïstische benadering van gezondheid, kunst, militaire strategie en architectuur. Elke Upa Veda is nauw verbonden met een specifiek aspect van het menselijke bestaan, en samen helpen ze bij het begrijpen en beheersen van verschillende elementen van de wereld en het universum. 

De vier belangrijkste Upa Veda's zijn: 

Ayurveda (gezondheidswetenschap) 

Dhanurveda (krijgskunst) 

Ghandarvaveda (muziek en kunsten)

Sthapatyaveda, ookwel Shilpaveda of Vastuveda (bouwkunde, beeldhouwkunst, architectuur)

• Ayurveda omvat de traditionele Indiase geneeskunde met een holistische benadering van gezondheid. Deze oude wetenschap richt zich op het behoud van welzijn en de behandeling van ziekten door middel van natuurlijke methoden. Ayurveda benadrukt de balans tussen lichaam, geest en ziel, waarbij kruiden, dieet, yoga en levensstijlveranderingen worden ingezet om gezondheid te handhaven. Met aandacht voor individuele constituties (dosha's) en de invloed van seizoenen, biedt Ayurveda een geïntegreerde aanpak voor genezing en preventie, waardoor het een waardevolle bijdrage levert aan het wereldwijde medische landschap met zijn eeuwenoude kennis. We hebben over de Ayurveda een aantal artikelen geschreven. Je vindt ze hier: Ayurveda – de geneeswijze voor het leven (1/3), Ayurveda - Kenmerken van de 3 dosha's en voeding (2/3) en Ayurveda - Ayurveda anno nu (3/3)

• Dhanurveda omschrijft de oude Indiase wetenschap van oorlogsvoering en militaire strategie. Deze discipline omvat gedetailleerde inzichten in tactieken, strategieën en de kunst van het vechten. Dhanurveda behandelt niet alleen de fysieke aspecten van oorlog, maar ook ethische normen voor strijders en leiderschap. Het biedt praktische richtlijnen voor het gebruik van wapens, legerformaties en strategische planning. Deze tekst draagt bij aan de bredere kennis van militaire en defensieve wetenschap in de oude Indiase cultuur, waardoor het een waardevolle bron is voor de studie van historische krijgskunst en strategische denkwijzen. 

• Gandharva Veda beschrijft de kijk op muziek, zang, dans en kunst binnen de hindoe traditie. Deze tekst presenteert richtlijnen voor de creatie en waardering van kunst en muziek. Gandharva Veda behandelt niet alleen technische aspecten van muziek, maar benadrukt ook de spirituele dimensie, waarbij artistieke expressie wordt gezien als een middel om de geest te kalmeren, emoties te zuiveren en de ziel in verbinding te brengen met het Goddelijke.

• De Sthapatyaveda, ook wel Shilpaveda genoemd, behandelt de kennis van bouwkunst, architectuur en beeldhouwkunst. Het is verbonden met de Atharvaveda en richt zich op het ontwerpen en construeren van gebouwen, tempels, steden en rituele altaren volgens de Vedische principes. De Sthapatyaveda geeft richtlijnen voor Vastu, de harmonieuze inrichting van ruimtes, en beschrijft de juiste verhoudingen, vormen en ornamenten om zowel functioneel als esthetisch perfecte constructies te maken. Het combineert praktische kennis met spirituele inzichten, omdat de constructies vaak bedoeld zijn voor rituelen en als uitdrukking van kosmische orde. Hiermee vormt de Sthapatyaveda een belangrijk onderdeel van de Vedische traditie waarin kunst, architectuur en religie nauw met elkaar verbonden zijn.

De hindoeïstische geschriften – van de Dharma Shastra’s tot de Upa Veda’s – vormen samen een rijke bron van kennis, inspiratie en levenswijsheid. Ze laten zien hoe spiritualiteit, filosofie en het dagelijks leven met elkaar verbonden zijn. De Manusmriti en Yajnavalkya Smriti geven richting in ethiek en recht, terwijl de Ramayan en Mahabharat epische verhalen combineren met tijdloze morele lessen. Deze eeuwenoude teksten blijven ook vandaag relevant: ze helpen ons om stil te staan bij wat echt belangrijk is, om bewust te leven en om in balans te blijven met onszelf, anderen en het goddelijke.